4.2. Tradycja chińska — powiązania z meridianami, punkty akupunkturowe stosowane przy bańkowaniu, teoria Qi i przepływu energii

7. Typowe wzorce patologiczne (np. stagnacja Qi, zimno, wilgoć) leczone bańkami

Ogólna zasada łączenia wzorca TCM z bańkowaniem

W podejściu integracyjnym bańki traktujemy jako narzędzie zarówno miejscowe (mechaniczny efekt próżni — rozluźnienie tkanek, poprawa mikrokrążenia, mechanostymulacja powięzi), jak i energetyczne (w logice TCM: wspieranie przepływu Qi, rozbijanie zastoju, wspomaganie drenażu wilgoci, tonizacja niedoborów). Dobór techniki (statyczna vs. przesuwna), intensywności (siła podciśnienia), czasu i lokalizacji bazuje na rozpoznanym wzorcu TCM oraz na ocenie anatomicznej i bezpieczeństwie.

1. Stagnacja Qi (zaciśnięcie, „blokada energii”)

Objawy TCM: ból o charakterze przeszywającym lub uciskającym, uczucie „zablokowania”, napięcie mięśniowe, poprawa po ruchu.
Mechanizm z klinicznego punktu widzenia: miejscowe napięcie mięśniowo-powięziowe, ograniczony przepływ w mikrokrążeniu i limfie.
Strategia terapeutyczna z użyciem baniek:

Technika: dynamiczne bańkowanie (gliding) wzdłuż przebiegu mięśnia/meridianu; krótkie, średnie sesje statyczne nad punktami Ashi.
Punkty TCM: lokalne Ashi + distalnie LI4, LV3 (dla ruchu Qi), GB34 przy napięciach ścięgnistych.
Parametry: umiarkowane podciśnienie, 5–10 min statycznie nad newralgicznymi miejscami, 5–10 min gliding wzdłuż włókien mięśniowych.
Przykład kliniczny: przewlekły ból karku związany z napięciem → bańki przesuwne od potylicy do barku + LI4/LV3.
Ćwiczenie warsztatowe: w parach — rozpoznanie Ashi przez palpację, zastosowanie krótkich przesuwów bańkowych wzdłuż mięśnia czworobocznego, porównanie zakresu ruchu i bólu przed/po.

2. Zastój krwi (blood stasis)

Objawy TCM: ból stały, punktowy, nasilony przy ucisku, zasinienia, guzki po urazie.
Mechanizm kliniczny: krwiak, blizna, trwałe rozrosty tkankowe, ograniczone drenażem mikrouszkodzenia naczyniowe.
Strategia terapeutyczna:

Technika: ostrożne, krótkie aplikacje statyczne; unikać nadmiernego podciśnienia i agresywnego przesuwania (może pogłębić krwawienie powierzchniowe).
Punkty TCM: BL17 (miejsce krwi), SP10 (Xuehai) oraz lokalne Ashi.
Parametry: mniejsze rozmiary baniek, krótszy czas (2–6 min), delikatne przesuwanie od miejsca bólowego w kierunku odpływu chłonki.
Przykład kliniczny: stłuczenie uda po urazie miesiąc wcześniej → niewielkie bańki statyczne wokół obszaru oraz BL17.
Ćwiczenie warsztatowe: symulacja przypadku urazu — planowanie bezpiecznego schematu (rodzaj bańki, ciśnienie, czas) i procedury monitoringu siniaka/siniaków.

3. Wilgoć / wilgoć–gorąco (dampness / damp-heat)

Objawy TCM: uczucie ciężkości, obrzęk, śluzowate wydzieliny, lepkość, miejscowe obrzęki stawów.
Mechanizm kliniczny: upośledzony drenaż limfatyczny, zastój płynów, zapalna komponenta przy damp-heat.
Strategia terapeutyczna:

Technika: przesuwne bańkowanie w kierunku węzłów chłonnych (axillary, inguinal), unikanie długiego czasu statycznego nad jednym miejscem.
Punkty TCM: SP9, ST36 (wzmacnianie śledziony), CV12 (jeśli dotyczy centrum trawiennego), lokalne Ashi.
Parametry: lekkie–umiarkowane podciśnienie, krótsze sesje (3–8 min), większe serie krótkich przesunięć promujących odpływ.
Przykład kliniczny: obrzęk kolana po przeciążeniu → przesuwne bańkowanie od obszaru kolana w kierunku pachwiny + ST36/SP9.
Ćwiczenie warsztatowe: praktyka „transportu” płynów — kursanci wykonują sekwencję gliding od obwodu kończyny do pachwiny, mierzą obwód (pre/post) i subiektywne odczucie ciężkości.

4. Zimno (cold)

Objawy TCM: ból łagodniejący po ogrzaniu, sztywność, bladość skóry, uczucie chłodu w kończynach.
Mechanizm kliniczny: skurcz naczyń, spowolnione krążenie lokalne.
Strategia terapeutyczna:

Technika: mocniejsze, ale krótkie podciśnienie w celu „rozgrzania”, dynamiczne przesuwanie w kierunku centralnym; po zabiegu ciepłe okłady.
Punkty TCM: CV4, ST36, lokalne Ashi; w zależności od przypadku moxa jako uzupełnienie (tylko jeśli dozwolone).
Parametry: 3–6 min statycznie + 5–7 min gliding; uważaj na naczynia i wrażliwą skórę.
Przykład kliniczny: bolesność dłoni w przebiegu zespołu Raynauda → delikatne bańkowanie wzdłuż przedramienia + ogólne ogrzanie kończyny.
Ćwiczenie warsztatowe: praktyka z termometrią/oceną perfuzji skóry (palpacja, kolor) przed i po zabiegu; dyskusja o modyfikacjach u osób z cukrzycą lub neuropatią.

5. Gorąco / stagnacja gorąca (heat / heat-invasion)

Objawy TCM: zaczerwienienie, gorączka miejscowa, pulsujące bóle, obrzęk z cieplejszą skórą.
Mechanizm kliniczny: zapalna odpowiedź miejscowa, rozszerzenie naczyń.
Strategia terapeutyczna:

Technika: ostrożne, krótkie aplikacje; preferować techniki odprowadzające (movement away) i chłodzące metody (nie stosować moxa).
Punkty TCM: LI11 (dla gorąca), local Ashi z ostrożnością, BL13 przy problemach płucnych.
Parametry: krótkie czasy (2–5 min), mniejsze podciśnienie, monitorowanie temperatury skóry i reakcji zapalnej.
Przykład kliniczny: ostry zapalny ból barku (ciepła tkanka, zaczerwienienie) → delikatne bańki okolice barku + LI11, szybka ocena i ewentualne skierowanie do lekarza jeśli objawy systemowe.
Ćwiczenie warsztatowe: case study z pomiarem temperatura skóry (dotyk, palpacja) i doborem bezpiecznego planu bańkowania; omówienie kryteriów odsunięcia na medyczną diagnostykę.

6. Niedobory (Qi, Blood, Yin, Yang)

Objawy TCM:

Qi deficiency: zmęczenie, duszność, słaba siła mięśni.
Blood deficiency: bladość, zawroty, osłabienie.
Yin deficiency: suchość, nocne poty, bezsenność.
Yang deficiency: zimne kończyny, ospałość, zawroty.
Strategia terapeutyczna:
Technika: bardzo delikatne, krótkie sesje; celem jest tonizacja, nie „wyciąganie” nadmiaru energii.
Punkty TCM: ST36, CV6, SP6, BL20/BL23 w zależności od niedoboru.
Parametry: małe bańki, 2–5 min, spokojne gliding w połączeniu z pracą oddechową i ćwiczeniami wzmacniającymi.
Przykład kliniczny: przewlekłe zmęczenie po chorobie → lekkie bańkowanie na ST36 i paraspinalne BL20 + program ćwiczeń i edukacja żywieniowa.
Ćwiczenie warsztatowe: opracowanie programu „tonizującego” składającego się z 3 sesji w tygodniu: dokumentowanie NRS, energii (skala subiektywna) i tolerancji zabiego.

7. Flegma (phlegm) i jej mieszaniny

Objawy TCM: grudkowate zmiany, zawroty, duszność z lepkimi plwocinami, uczucie „zawieszania” głowy.
Strategia terapeutyczna:

Technika: kombinacja bańkowania na klatce/plecach (jeśli bezpieczne) z technikami drenażu; unikać agresji w obszarze klatki bez konsultacji.
Punkty TCM: LU1, CV12, ST40 (punkt flegmy), BL13.
Parametry: krótkie aplikacje, przesuwanie w kierunku pachowych węzłów chłonnych.
Przykład kliniczny: chroniczna chrypka i plwociny → delikatne bańki nad plecami w okolicy BL13 + ST40 lub praca z terapeutą akupunktury.
Ćwiczenie warsztatowe: praca interdyscyplinarna — wspólna sesja z kursantem z akupunktury/TCM, planowanie integracji technik.

Protokół doboru i dokumentacji — wzór (praktyczny)

Wzorzec TCM: (wybierz) stagnacja Qi / blood stasis / dampness / cold / heat / deficiency / phlegm.
Ocena anatomiczna: lokalizacja, palpacja, ROM, obecność obrzęku/siniaka.
Wybrane punkty i lokalizacje baniek (z uzasadnieniem TCM i anatomicznym).
Technika: statyczna/gliding; rozmiar baniek; poziom podciśnienia (subiektywnie: lekki/umiarkowany/silny).
Czas: minimalny i maksymalny czas na obszar.
Monitorowanie: NRS bólu, ROM, obwód, skala obrzęku, przebarwienia skórne.
Plan kontynuacji i kryteria zakończenia.

Scenariusze warsztatowe / ćwiczenia praktyczne (zalecane)

Mapa wzorców — 3-godzinny warsztat: zespoły dostaną 6 kart pacjentów, mają 20 min na każdy przypadek: rozpoznać wzorzec TCM, zaproponować plan baniek, parametry i oceny przed/po. Prezentacje + krytyka mentora.
Hands-on: modulacja siły i czasu (90 min): praktyka z manekinami/partnerami, ocena reakcji skórnych przy różnych poziomach próżni; kursanci uczą się rozpoznawać granicę tolerancji.
OSCE – 10 scenariuszy (egzamin praktyczny): każdy kursant ma 8–10 min na ocenę pacjenta, decyzję o wzorcu TCM i demonstrację ułożenia baniek (na manekinie).
Audyt dokumentacji (ćwiczenie pisemne): wypełnianie karty zabiegu zgodnie z powyższym protokołem, późniejsza dyskusja nad ryzykami i wskazaniami do skierowania do lekarza.

Bezpieczeństwo i ograniczenia praktyczne

Nigdy nie stosować agresywnych technik w obszarach z niepewną anatomia naczyniową, u osób na lekach przeciwzakrzepowych, z zakrzepicą żył głębokich czy otwartymi ranami.
Wzorce mieszane wymagają ostrożności — np. zastój krwi + niedobór → łączymy techniki rozpraszające (zastój) z łagodną tonizacją (niedobór), ale procedury muszą być delikatniejsze.
Mokra hijama (inwazyjna): nigdy nie wykonujemy jej poza zakresem prawnego i medycznego nadzoru; edukacja w kursie ma charakter opisowy i bezpieczeństwa.