2.4. Odpowiedzialność za sterylność narzędzi: kiedy używać jednorazowych, kiedy sterylizować

6. Oznakowanie narzędzi sterylnych i jednorazowych

Oznakowanie narzędzi sterylnych oraz jednorazowych stanowi kluczowy element systemu kontroli higieny i bezpieczeństwa w gabinecie terapeutycznym stosującym bańki próżniowe. Jest to procedura, która pozwala natychmiast odróżnić narzędzia gotowe do użycia od tych, które wymagają ponownej sterylizacji, a także minimalizuje ryzyko pomyłki podczas zabiegów, szczególnie w procedurach mokrej hijama, gdzie kontakt z krwią i płynami ustrojowymi pacjenta stwarza wysokie ryzyko zakażenia krzyżowego.

Standardy oznakowania narzędzi

Kodowanie kolorystyczne
- Narzędzia sterylne powinny posiadać jednolite oznaczenie kolorystyczne, np. zielony lub niebieski pasek na opakowaniu foliowym lub etykiecie.
- Narzędzia jednorazowe – mogą być oznaczone innym kolorem, np. żółtym lub czerwonym, aby natychmiast rozróżnić je od narzędzi wielokrotnego użytku.
- Przykład praktyczny: w gabinecie terapeutycznym stosującym różne typy baniek (szklane, silikonowe, plastikowe) etykieta zielona oznacza narzędzie sterylne, etykieta żółta – jednorazową bańkę, natomiast brak etykiety – narzędzie wymagające sterylizacji przed użyciem.
Oznakowanie daty sterylizacji i daty ważności
- Każde narzędzie sterylne powinno posiadać etykietę z datą wykonania sterylizacji oraz terminem ważności, np. 7 dni dla autoklawu lub 30 dni dla sterylizacji chemicznej.
- Ćwiczenie praktyczne: kursanci przygotowują zestaw narzędzi, naklejają etykiety z datą sterylizacji i terminem ważności, a następnie symulują scenariusz użycia narzędzi po różnych okresach przechowywania, sprawdzając, czy system oznakowania działa poprawnie.
Oznakowanie sposobu sterylizacji
- W zależności od zastosowanej metody (autoklaw, sterylizacja chemiczna, sterylizacja gorącym powietrzem), na etykiecie należy umieścić symbol metody sterylizacji, np. „A” dla autoklawu, „C” dla chemicznej, „H” dla gorącego powietrza.
- Przykład praktyczny: przygotowanie zestawu baniek szklanych sterylizowanych w autoklawie i bańek silikonowych sterylizowanych chemicznie; kursanci ćwiczą natychmiastową identyfikację metody sterylizacji podczas przygotowywania stanowiska zabiegowego.
Oznakowanie narzędzi gotowych do użycia i użytych
- Po otwarciu sterylnego opakowania narzędzie powinno otrzymać oznaczenie wizualne (np. naklejkę „OTWARTE” lub specjalną klipsę), aby nikt nie używał narzędzia ponownie w trybie sterylnym.
- Narzędzia użyte podczas zabiegu (szczególnie mokrej hijama) należy natychmiast umieścić w pojemniku na odpady medyczne lub w worku przeznaczonym do sterylizacji.
- Ćwiczenie praktyczne: symulacja zabiegu mokrej hijama; kursanci oznaczają narzędzia jako „OTWARTE” i poprawnie segregują narzędzia użyte oraz przygotowują nowe narzędzia sterylne do kolejnego pacjenta.
Oznaczenia dodatkowe – ryzyko, alergeny i rodzaj narzędzia
- Narzędzia wykorzystywane w określonych sytuacjach (np. przy pacjentach z alergią na lateks) powinny posiadać etykietę ostrzegawczą.
- Przykład praktyczny: bańki silikonowe oznaczone jako „Lateks-free” w celu uniknięcia reakcji alergicznych u pacjentów. Kursanci przygotowują zestaw narzędzi dla pacjenta z alergią, sprawdzają oznaczenia i przeprowadzają symulację zabiegu.

Procedury weryfikacji oznakowania

Codzienny przegląd narzędzi
- Przed rozpoczęciem pracy terapeutycznej kursanci wykonują przegląd zestawu narzędzi pod kątem oznaczeń: kolorystyka, data sterylizacji, metoda sterylizacji.
- Ćwiczenie praktyczne: w grupach, kursanci symulują sytuację, w której niektóre etykiety zostały źle naklejone lub są nieczytelne, i ćwiczą procedury poprawnego oznakowania.
Kontrola dokumentacji sterylizacji
- Każde narzędzie sterylne powinno mieć odnotowane w rejestrze: datę sterylizacji, termin ważności, osobę odpowiedzialną za proces sterylizacji i metodę.
- Ćwiczenie praktyczne: kursanci wypełniają dziennik sterylizacji, następnie odczytują z niego narzędzie gotowe do użycia i symulują identyfikację przy pacjencie.
Audyt wewnętrzny i losowe kontrole
- Raz w tygodniu przeprowadza się audyt oznakowania narzędzi: sprawdza się czy narzędzia sterylne są prawidłowo opisane, daty aktualne, oznaczenia zgodne z metodą sterylizacji.
- Ćwiczenie praktyczne: kursanci losowo wybierają narzędzia z szafki i weryfikują poprawność oznakowania, identyfikując potencjalne błędy i proponując korekty.

Praktyczne wskazówki i najlepsze praktyki

Etykiety powinny być odporne na wodę, środki dezynfekcyjne i temperaturę (zwłaszcza w przypadku autoklawu).
Kolorystyka powinna być spójna w całym gabinecie, aby uniknąć pomyłek między narzędziami sterylnymi a jednorazowymi.
Narzędzia jednorazowe nigdy nie powinny być ponownie oznaczane jako sterylne; oznakowanie ma charakter jednorazowy.
W gabinecie warto prowadzić tabelę oznakowania dla nowych kursantów i personelu, jako standardowe procedury operacyjne (SOP), która ułatwia szybkie wdrożenie i weryfikację poprawności procedur.

Poprzez konsekwentne i staranne oznakowanie narzędzi sterylnych i jednorazowych, gabinet terapeutyczny zapewnia bezpieczeństwo pacjentów, minimalizuje ryzyko zakażeń krzyżowych i buduje kulturę wysokich standardów higieny. Ćwiczenia praktyczne w ramach kursu pozwalają kursantom nabyć pewności w natychmiastowej identyfikacji narzędzi i stosowaniu procedur oznakowania w realnym środowisku klinicznym.