2.3. Postępowanie w przypadku powikłań nagłych (omdlenie, krwotok, reakcja alergiczna)

6. Wezwanie pomocy medycznej i współpraca z ratownikiem

Kryteria natychmiastowego wezwania pogotowia

Natychmiast wezwać pomoc, gdy pacjent ma: zatrzymanie krążenia/oddechu, nasilone zaburzenia świadomości, ciężką duszność/stridor, objawy anafilaksji, masywny krwotok, objawy udaru (nagła asymetria twarzy, zaburzenia mowy, nagły niedowład), silny ból w klatce piersiowej z objawami niedokrwienia, drgawki trwające >5 min lub nawracające.
Wezwanie powinno być też wykonane, gdy stan wydaje się niestabilny i wykracza poza kompetencje terapeuty (np. istotna hipotonia, szybka tachykardia z objawami niedokrwienia, podejrzenie sepsy po zabiegu).

Jak zadzwonić — co przekazać (skrypt i kolejność informacji)

Identyfikacja miejsca i osoby dzwoniącej: nazwa gabinetu/adres (z dokładnością do numeru lokalu, piętra), numer telefonu do kontaktu, imię i nazwisko osoby dzwoniącej.
Krótki opis sytuacji: np. „Pacjentka 45 lat, ciężka anafilaksja po zabiegu hijama — obrzęk twarzy, duszność, hipotonia.”
Stan pacjenta i najważniejsze parametry: przytomny/nieprzytomny, oddech (sprawny/nieregularny/brak), tętno (częste/słabe), kolor skóry, saturacja (jeśli mierzona), ciśnienie (jeśli zmierzone).
Działania podjęte: co już wykonano (IM adrenalina — dawka, tlenoterapia — przepływ, rozpoczęta resuscytacja, tamowanie krwotoku, unieruchomienie). Podanie dokładnych godzin/dawki jest kluczowe.
Potrzeby / prośba: czy oczekujesz transportu, wsparcia medycznego na miejscu, instrukcji dalszych działań.
Ryzyka logistyczne: dostępność wejścia (wejście boczne), problemy z dojazdem, czy na miejscu są inne osoby do pomocy.

Informacje, których ratownik/dispatcher najczęściej poprosi — warto mieć je przygotowane i odnotowane:

Imię/nazwisko i wiek pacjenta.
Historia chorób przewlekłych, alergie, aktualne leki (zwłaszcza antykoagulanty), ostatnie zdarzenia medyczne.
Użyte procedury/środki w gabinecie (nacięcia, podania leków) i czy wystąpiły reakcje.
Dostępność miejsca (klatka schodowa, windą) i kontakt do osoby, która będzie czekać na zespół ratownictwa.

Przygotowanie stanowiska dla zespołu ratunkowego (co zrobić przed przyjazdem)

Uwolnić miejsce przy pacjencie (usunąć nieistotne sprzęty).
Zapewnić dostęp do punktu wejściowego i miejsca udzielania pomocy (oświetlenie, odblokowanie drzwi).
Przygotować dokumentację: karta zabiegu, lista podanych leków i dawki, zgoda pacjenta, historię medyczną — wszystko w łatwo dostępnej teczce.
Zabezpieczyć próbki (np. próbki krwi, jeśli pobrane) i odpadki medyczne — poinformować przybyłych ratowników o miejscu ich przechowywania.
Przygotować personel: wskazać osobę, która poprowadzi przekazanie (handover), oraz asystenta, który może wykonywać polecenia ratowników.

Przekazanie (handover) ratownikowi — zasady skutecznej komunikacji

Używać ustrukturalizowanej formy przekazu — SBAR (Situation, Background, Assessment, Recommendation):
- Situation: co się dzieje teraz (najważniejszy problem).
- Background: istotne tło medyczne (choroby, leki, alergie, ostatnie procedury).
- Assessment: co oceniliśmy (parametry życiowe, reakcja na podjęte działania).
- Recommendation: czego oczekujemy/ co jest potrzebne (np. transport, interwencja dożylna, intubacja).
Mówić krótko, podawać fakty i liczby (czas podania leku i dawki, ciśnienie, HR, SpO₂).
Udzielać dokumentów i wskazać osobę kontaktową w gabinecie.
Pozwolić ratownikom na szybkie zadanie pytań; jeżeli czegoś nie wiadomo, powiedzieć to jasno i dostarczyć później.

Współpraca na miejscu z zespołem ratowniczym — oczekiwania i role

Terapeuta: pozostaje przy pacjencie, wykonuje polecenia ratowników (np. dalsza pomoc przy CPR, dostarczanie dokumentacji), może pełnić funkcję łącznika z placówką (np. informowanie, który lekarz jest na miejscu).
Asystent gabinetu: pomaga w porządkowaniu stanowiska, przynosi brakujący sprzęt, zabezpiecza dokumenty.
Ratownicy medyczni: przejmują opiekę, decydują o dalszych interwencjach (leki IV, intubacja, transport). Terapeuta nie powinien samodzielnie wykonywać procedur wykraczających poza jego/jej kompetencje bez polecenia lekarza.

Przekazanie pacjenta do szpitala — co przygotować

Skopiować/udostępnić kartę zabiegu z pełnymi notatkami (czasy, leki, reakcje).
Podać informacje o alergenach, lekach przeciwkrzepliwych, chorobach przewlekłych i ewentualnych wynikach badań dostępnych na miejscu.
Zabezpieczyć wszystkie materiały biologiczne (np. opatrunki zanurzone we krwi) zgodnie z protokołem i przekazać instrukcje dotycząc e ich utylizacji.

Aspekty prawne i dokumentacyjne związane z wezwaniem pomocy

Zapisywać: datę i godzinę wezwania pogotowia, osobę przyjmującą dyspozycję, czas przybycia zespołu i przebieg przekazania (kto przekazał, co).
Zabezpieczyć świadków (np. asystentów) i spisać krótkie oświadczenia, jeśli konieczne.
Zachować kopie wszystkich dokumentów przekazanych zespołowi ratunkowemu.
W sytuacji koniecznej przygotować się na współpracę z organami śledczymi (np. zgłoszenia poważnych zdarzeń), zachowując pełną dokumentację.

Wyposażenie gabinetu ułatwiające współpracę z ratownikami — checklista sprzętowa

Telefon stacjonarny/komórkowy z zasięgiem i naładowaną baterią.
Adres gabinetu umieszczony w widocznym miejscu, rysunek dojścia do wejścia.
Apteczka ratunkowa (epinefryna IM, tlen, maszyna do resuscytacji ręcznej/ambu, środki opatrunkowe, leki przeciwhistaminowe, glukometr).
Pulsoksymetr, mankiet do mierzenia ciśnienia, termometr.
Latarka, folia izotermiczna, nożyczki ratownicze.
Zapas rękawic, maseczki, ochraniacze oczu.

Przykładowe scenariusze ćwiczeniowe (warsztaty praktyczne)

Symulacja przyjazdu zespołu ratunkowego — pełny drill (czas 30–45 min):
- Cel: praktyczne ćwiczenie komunikacji z dispatcherem, przygotowania stanowiska, SBAR handover i współpraca z przybyłym zespołem. Rola obserwatorów i ocena zgodności z checklistą.
Ćwiczenie „Szybki Handover” (15 min, powtarzane):
- Kilka krótkich scenariuszy (np. ciężka duszność po bańkowaniu, masywny krwotok po hijama, omdlenie pacjenta) — kursanci na przemian dzwonią po pomoc i przekazują informacje w formacie SBAR. Trener ocenia klarowność i kompletność przekazu.
Ćwiczenie logistyczne — przygotowanie transportu pacjenta (20 min):
- Scenariusz: ratownicy proszą o szybkie przygotowanie pacjenta do transportu (opinie chirurgiczne/ortopedyczne nie są dostępne). Kursanci ćwiczą: zabezpieczenie dokumentacji, pakowanie niezbędnych rzeczy, koordynację z personelem medycznym i rodziną.
Analiza wideo i debrief (po każdej symulacji):
- Odtworzenie krótkich fragmentów, omówienie mocnych stron i punktów do poprawy (czas reakcji, kompletność danych, zachowanie spokoju).

Komunikacja z rodziną i osobami towarzyszącymi w chwili wezwania

Poinformować krótko i rzetelnie: co się stało, jakie kroki podjęto, że pomoc została wezwana i czego można oczekiwać (czas przyjazdu, możliwe działania).
Wyznaczyć jedną osobę z personelu do kontaktu z rodziną (zapobiega chaosowi).
Udostępnić informacje praktyczne: gdzie i kiedy pojawi się ratownik, czy pacjent będzie transportowany do szpitala i kto może jechać z pacjentem (zgodnie z polityką placówki).

Kontynuacja po interwencji — współpraca z zespołem ratunkowym i przyjmującym szpitalem

Uzyskać od ratowników krótką informację zwrotną o stanie pacjenta przy przekazaniu (co wykonali, planowane dalsze kroki).
Skontaktować się (jeśli to możliwe) z oddziałem przyjmującym w celu dostarczenia dodatkowych dokumentów lub wyjaśnień.
Wprowadzić do księgi zdarzeń/rekordu klinicznego pełne notatki, załączyć kopię dokumentów przekazanych ratownikom, przygotować zgłoszenie incydentu jeśli protokół tego wymaga.

Szkolenia i ocena kompetencji personelu w zakresie współpracy z ratownikiem

Obowiązkowe roczne szkolenia z zakresu: procedur wezwania pomocy, SBAR, obsługi podstawowego sprzętu ratunkowego, procedur antyseptycznych podczas współpracy z ekipą ratowniczą.
Egzamin praktyczny: przeprowadzenie symulacji z oceną czasu wezwania, kompletności przekazu i przygotowania stanowiska (ocena według znormalizowanej listy kontrolnej).

Materiały pomocnicze do użycia w kursie (szablony i checklisty)

Szablon rozmowy z dispatcherem (gotowy formularz — pola do wypełnienia).
Karta „Przygotuj policję/ratowników” — jedna strona A4 z adresem, wskazówkami dojścia, telefonami kontaktowymi.
Lista kontrolna handover (SBAR) — do wydruku i włożenia do teczki pacjenta.
Formularz dokumentacji incydentu — pole na czasy, leki, personel, świadków.

Przykładowy wzór SBAR (polski skrócony):

S (Situation) — „Pacjent M., 52 l., omdlenie po zabiegu, nieprzytomny, oddech nieregularny.”
B (Background) — „Choroby: nadciśnienie, stosuje warfarynę; ostatni zabieg: hijama 10 min temu.”
A (Assessment) — „RR 80/50, HR 130, SpO₂ 88% przy tlenie 6 l/min, silne krwawienie z 2 nacięć.”
R (Recommendation) — „Prosimy o pilny transport do szpitala; prosimy o pomoc w tamowaniu krwotoku i przygotowanie do transfuzji.”

Uwagi końcowe (praktyczne)

Celem współpracy z ratownikami jest płynne, bezpieczne i szybkie przejęcie opieki nad pacjentem. Rzetelność danych, punktualność i przygotowanie stanowiska znacząco skracają czas decyzyjny zespołu ratunkowego i poprawiają wynik kliniczny.
Systematyczne ćwiczenia, gotowe schematy komunikacji i dokumentacji oraz jasno przydzielone role w zespole gabinetowym to elementy zmniejszające ryzyko błędów podczas zdarzeń nagłych.