Drukuj ten rozdziałDrukuj ten rozdział

2.3. Postępowanie w przypadku powikłań nagłych (omdlenie, krwotok, reakcja alergiczna)

1. Rozpoznanie i ocena nagłych zdarzeń

1. Procedura „pierwszego rzutu” — sekwencja czynności

  1. Ocena bezpieczeństwa miejsca zdarzenia — upewnij się, że zarówno Ty, jak i poszkodowany i osoby postronne są bezpieczne (np. brak ryzyka pożaru, ostrych narzędzi, wycieku).

  2. Szybkie rozpoznanie świadomości — głośne pytanie „Czy mnie słyszysz?” i delikatne potrząśnięcie za ramiona (jeżeli brak reakcji → wezwij pomoc).

  3. Włączenie/wezwanie pomocy — jeśli potrzebne: poproś kogoś o natychmiastowe wezwanie pogotowia (nr 112/999/911 w zależności od kraju) i o przyniesienie torby pierwszej pomocy/defibrylatora AED.

  4. Primary survey — sprawdzenie odpowiedzi według zasady A-B-C (Airway — Breathing — Circulation), szybko i metodycznie: udrożnienie dróg oddechowych, ocena oddechu, ocena krążenia (tętno, krwawienie) i ocena krwotoku/powikłań. Ten schemat oceny jest podstawą ratownictwa i powinien być wykonywany w sposób uporządkowany. AHAS Journals

Praktyczne ćwiczenie 1 (wariant „pierwszy kontakt”): w parach — jedna osoba odgrywa pacjenta (bez reakcji, oddycha/nie oddycha — różne scenariusze), druga wykonuje szybkie rozpoznanie bezpieczeństwa, świadomości i ABC. Czas wykonania zadania: 60 s; potem omówienie błędów i poprawnych zachowań.

2. Szczegółowa ocena według ABC i rozszerzonego badania (krótko, szybko)

A — Drożność dróg oddechowych

  • Sprawdź, czy krtań jest drożna (mowa, odgłosy chrapliwe, obecność zanieczyszczeń/krwi/wymiocin).

  • Jeżeli pacjent nie reaguje i istnieje podejrzenie niedrożności, wykonaj manewr udrożnienia (head-tilt/chin-lift; w urazie kręgosłupa — jaw thrust). Instrukcje i techniki udrożniania należy ćwiczyć praktycznie. Mayo Clinic

B — Oddychanie

  • Oceń oddech wizualnie (ruchy klatki), słuchowo (dźwięk oddechu) i dotykiem (przyłożenie policzka). Zwróć uwagę na częstość oddechów, głębokość i wysiłek oddechowy (duszenie, świsty, sinica).

  • Jeżeli oddech nieefektywny lub brak — przygotuj się do resuscytacji/pochyl się do wykonania wentylacji przy użyciu dostępnych środków (maski, worka samorozprężalnego) zgodnie z posiadanym przeszkoleniem. AHAS Journals+1

C — Krążenie

  • Oceń tętno (szybko, na tętnicy promieniowej u przytomnego; szyjnej u nieprzytomnego) — częstotliwość, rytm, jakość (słabe/filiforme vs. miarowe).

  • Sprawdź objawy zewnętrzne krwotoku — czy występuje masywne krwawienie (wiązanie bezpośredniego ucisku, ewentualne użycie opaski uciskowej/tourniquet w przypadku krwotoku kończynowego, jeśli masz przeszkolenie). Zasady bezpośredniego ucisku i założenia torniqueta powinny być ćwiczone praktycznie. (Patrz też rozdział 2.2.5 dotyczący dezynfekcji i postępowania z krwią). London Ambulance Service NHS Trust+1

Praktyczne ćwiczenie 2 (ABC + pomiar): w małych grupach — stwórz 3 scenariusze: (A) nieprzytomny, oddycha nieefektywnie; (B) masywne krwawienie z kończyny; (C) duszność i świsty po zabiegu bańkowania. Każdy zespół wykonuje ABC, mierzy tętno (30 s) i odczytuje wynik, dokumentuje czas i decyzję (wezwane pogotowie/tamowanie krwawienia/epinefryna itp.).

3. Rozpoznawanie typowych nagłych zdarzeń związanych z terapią bańkami/hijama

a) Omdlenie (omdlenia wazowagalne)

  • Objawy prodromalne: bladość, potliwość, nudności, uczucie zawrotów, ból w klatce (rzadko).

  • Szybka ocena: poziom świadomości, oddech, tętno, ułożenie pacjenta — jeżeli przytomny, ułóż w pozycji leżącej z uniesionymi nogami (30–45°), jeśli nie ma urazu. Jeśli nieprzytomny i oddycha, ułóż w pozycji bocznej bezpiecznej.

  • Kiedy dzwonić po pomoc: długotrwała utrata przytomności, nieprawidłowy oddech, podejrzenie napadu kardiologicznego lub urazu.

  • Dokumentacja: czas trwania epizodu, opis prodromaliów, czy pacjent brał leki (np. na nadciśnienie), czy był odwodniony.

b) Masywne/niekontrolowane krwawienie (np. po niewłaściwym wykonaniu mokrej procedury lub rozdarte naczynie)

  • Natychmiastowe działania: bezpośredni, silny ucisk na ranę (opatrunek), jeżeli to możliwe — uniesienie kończyny. W przypadku krwotoku tętniczego — ucisk punktowy i szybkie wezwanie pomocy. W skrajnych przypadkach (masywne krwawienie z kończyny) stosuje się tourniquet, ale tylko osoby przeszkolone; udokumentuj czas założenia. London Ambulance Service NHS Trust

  • Ocena hemodynamiczna: tachykardia, bladość, zimne kończyny, spadek ciśnienia sugerują rozwijający się wstrząs — błyskawiczne wezwanie ZRM.

c) Reakcja anafilaktyczna / ciężka reakcja alergiczna

  • Objawy: nagła duszność, obrzęk twarzy/ust/gniazda gardła, świsty, spadek ciśnienia, pokrzywka, wymioty, omdlenie.

  • Natychmiast: wezwij pogotowie; podaj adrenalinę domięśniowo (autoinjector lub ampułka) jeśli pacjent ma ją przypisaną lub zgodnie z lokalnym protokołem pierwszej pomocy — po czym kontynuuj ocenę ABC i monitoruj. Podanie adrenaliny i czas podania są krytycznymi elementami ratowania życia w anafilaksji. AHAS Journals

d) Nagłe zatrzymanie krążenia / brak oddechu

  • Jeżeli brak reakcji i brak oddechu skutecznego → rozpocznij RKO (30:2) i użyj AED jak najszybciej zgodnie z lokalnymi wytycznymi. Wezwij pogotowie natychmiast. AHAS Journals

e) Napad drgawek/epilepsja

  • Zapewnij bezpieczeństwo (usuń przedmioty, zabezpiecz głowę), nie wkładaj nic do ust, po zakończeniu drgawek oceń ABC, sprawdź przyczynę (hipoglikemia, uraz). Jeśli napad trwa >5 minut lub są kolejne bez odzyskania świadomości — wezwij ZRM.

Praktyczne ćwiczenie 3 (scenariusze medyczne): symulacja „manekinem” lub odgrywane scenki — anafilaksja (z użyciem markerów: obrzęk, trudności w oddychaniu), masywne krwawienie (ćwiczenia z opatrunkiem i improwizowaną opaską uciskową), omdlenie. Zespół pracuje wg checklisty: bezpieczeństwo → świadomość → ABC → decyzja (wezwij/udrożnij/załóż opatrunek/podaj lek). Instruktor ocenia czas reakcji i poprawność działań.

4. Ocena parametrów życiowych i alarmowe progi

  • Oddech: częstość >25/min lub <8/min, praca oddechowa znacząca → niepokój.

  • Tętno: brak tętna → RKO; tętno szybkie (>120/min) słabe → możliwy wstrząs; wolne tętno z objawami niedokrwistości mózgu → pilna ocena.

  • Ciśnienie tętnicze: hipotonia (np. skurczowe <90 mmHg) z objawami niewydolności → rozważ wstrząs i wezwanie pomocy. (Uwaga: wartości graniczne zależne od pacjenta — obserwuj trend). AHAS Journals

  • Saturacja tlenu (SpO₂): <94% u zdrowego dorosłego może wymagać podania tlenu i oceny; przy duszności oznacza to konieczność pilnej interwencji.

Praktyczne ćwiczenie 4 (pomiar parametrów): kursanci ćwiczą szybkie mierzenie tętna, RR, SpO₂ i zapisywanie ich w karcie zdarzenia. Dla każdego parametru przypisane progi alarmowe i sugerowane działania.

5. Dokumentacja i przekazywanie służbom ratunkowym

  • Zapisz: dokładny czas zdarzenia, symptomy przed (prodromy), co zostało wykonane (czas i rodzaj ucisku, założenia tourniquetu, podana adrenalina: dawka i czas), parametry życiowe przy przybyciu i po interwencji, dane świadków.

  • Przy przekazaniu pacjenta ratownikom: podaj skondensowaną informację (mechanizm zdarzenia, działania wykonane, aktualne parametry, leki podane, alergie, choroby przewlekłe).

  • Ustal osobę odpowiedzialną za wypełnienie rejestru powikłań i zgłoszenie incydentu zgodnie z procedurami gabinetu (rozdział 2.1.7 i 2.5).

Praktyczne ćwiczenie 5 (komunikacja z ZRM): symulacja rozmowy telefonicznej z dyspozytorem pogotowia — kursant przedstawia skrócony raport: „Mamy 45-letniego pacjenta po zabiegu bańkowania, nieprzytomny, brak oddechu/masywne krwawienie/objawy anafilaksji; podano 0,5 mg adrenaliny IM o godz. 14:03; parametry: tętno 40/min; opis...”. Instruktor ocenia zwięzłość i kompletność przekazu.

6. Kiedy natychmiast wezwać pogotowie — lista alarmów (przykładowe punkty)

  • Brak reakcji i brak prawidłowego oddechu.

  • Masowe, niekontrolowane krwawienie pomimo ucisku.

  • Objawy anafilaksji (obrzęk dróg oddechowych, duszność, spadek ciśnienia).

  • Utrata przytomności trwająca dłużej niż kilka minut lub nawracające omdlenia.

  • Objawy neurologiczne: nagły niedowład, zaburzenia mowy, napad drgawek trwający >5 minut.

  • Objawy wstrząsu: bladość, zimne kończyny, bardzo szybkie tętno, spadek ciśnienia.

7. Sprzęt i przygotowanie do szybkiej oceny

  • Torba pierwszej pomocy z opatrunkami, rękawicami jednorazowymi, maską do wentylacji, nożyczkami, materiałem do ucisku; dostęp do opaski uciskowej (tourniquet) i autoinjectora adrenaliny jeśli gabinet je posiada i personel jest przeszkolony.

  • Urządzenia pomiarowe: ciśnieniomierz, pulsoksymetr, zegar/stopper do zapisu czasu interwencji.

  • Checklisty i formularze zdarzeń nagłych dostępne przy stanowisku.

Praktyczne ćwiczenie 6 (zestaw ratunkowy): kursanci ćwiczą szybkie przygotowanie torby ratunkowej (60 s) i omawiają zawartość, układ oraz lokalizację w gabinecie. Następnie instruktor losuje scenariusz, a zespół korzysta z torby w ćwiczeniu symulacyjnym.

8. Zasady etyczne i formalne po zdarzeniu

  • Zapewnienie opieki i bezstronnej pomocy każdemu poszkodowanemu; pełna i rzetelna dokumentacja zdarzenia; poinformowanie pacjenta (jeśli to możliwe) i złożenie raportu zgodnie z wewnętrznymi procedurami.

  • Analiza zdarzenia podczas sesji superwizyjnej — co poszło dobrze, co należy poprawić (learning points). (Patrz także rozdziały 2.1.7 i 2.5 dotyczące rejestrów i dokumentacji).

9. Materiały dodatkowe / literaturowe wsparcie (wybrane źródła do pogłębienia)

  • Międzynarodowe wytyczne dotyczące resuscytacji i postępowania w sytuacjach nagłych (ICCPR/International Consensus). AHAS Journals

  • Instrukcje technik udrożniania dróg oddechowych i prostych manewrów resuscytacyjnych (np. materiały Mayo Clinic dotyczące CPR/airway management). Mayo Clinic

  • Wytyczne dotyczące kontroli krwawienia i pierwszej pomocy (NHS/Stop the Bleed i krajowe poradniki). London Ambulance Service NHS Trust

10. Ocena umiejętności kursantów (kryteria sprawdzania)

  • Szybkość i poprawność wykonanego primary survey (max 90 s).

  • Poprawne rozpoznanie i zaklasyfikowanie stanu: omdlenie vs. utrata przytomności vs. zatrzymanie krążenia.

  • Umiejętność przeprowadzenia komunikatu do pogotowia i dokumentacji zdarzenia.

  • Prawidłowe wykonanie technik tamowania krwotoku, udrożnienia dróg oddechowych i — w zakresie uprawnień — podanie adrenaliny w scenariuszu anafilaktycznym (symulacja).

Praktyczne ćwiczenie ewaluacyjne (OSCE-style): kursant otrzymuje 12-minutowy scenariusz (np. pacjent po zabiegu hijama – nagłe duszność i omdlenie). Zadaniem jest: rozpoznać, ocenić ABC, podjąć decyzję terapeutyczną, wezwać pomoc i wypełnić kartę zdarzenia. Ocena punktowa wg checklisty.