2.2. Zapobieganie zakażeniom krzyżowym — rękawice, postępowanie z krwią (dot. hijama)

3. Postępowanie z krwią i płynami ustrojowymi

Postępowanie z krwią i innymi płynami ustrojowymi stanowi kluczowy element profilaktyki zakażeń krzyżowych w gabinecie terapeutycznym, zwłaszcza w kontekście procedur mokrej hijamy. Prawidłowe procedury chronią zarówno pacjenta, jak i terapeutę, minimalizując ryzyko przeniesienia zakażeń bakteryjnych, wirusowych czy grzybiczych, w tym wirusów HBV, HCV i HIV.

1. Ochrona osobista terapeuty

Podstawą bezpiecznej pracy z krwią jest wyposażenie terapeuty w odpowiednią odzież ochronną oraz sprzęt ochrony indywidualnej (PPE). Do standardowego wyposażenia zalicza się:

• rękawice jednorazowe o odpowiedniej wytrzymałości mechanicznej i odporności chemicznej,

• maseczki chirurgiczne lub respirator FFP2/FFP3 przy ryzyku rozprysku krwi,

• okulary ochronne lub przyłbice w procedurach, w których krew może rozpryskiwać się poza miejsce zabiegu,

• fartuchy jednorazowe lub wielorazowe, łatwe do dezynfekcji, zakrywające ubranie własne,

• w przypadku mokrej hijamy – czepek, jeśli istnieje ryzyko kontaktu z włosami.

2. Przygotowanie stanowiska

Przed wykonaniem zabiegu należy przygotować powierzchnię roboczą i materiały w taki sposób, aby krew i płyny ustrojowe były łatwe do odizolowania i oczyszczenia. Obejmuje to:

• zastosowanie nieprzemakalnych podkładów jednorazowych pod pacjenta,

• zabezpieczenie stołu lub fotela terapeutycznego folią lub matą antybakteryjną,

• przygotowanie zestawu materiałów do usunięcia krwi: wacików jałowych, gazików, środków dezynfekcyjnych w sprayu lub chusteczek nasączonych alkoholem/roztworami wirusobójczymi,

• dostępność worków na odpady medyczne typu B i pojemników na ostre (igły, lancety, skalpele).

3. Postępowanie w trakcie zabiegu

Podczas zabiegu mokrej hijamy krew może wydostawać się w sposób niekontrolowany. Należy stosować następujące procedury:

• każdorazowe użycie rękawic jednorazowych, zmienianych natychmiast po kontakcie z krwią,

• minimalizacja kontaktu gołymi rękami z krwią, w razie konieczności bezpośredniego dotyku – zastosowanie dodatkowej warstwy ochronnej (np. podwójne rękawice),

• kontrolowanie i ograniczanie rozprysku krwi poprzez stosowanie odpowiednich technik nacięć, unikanie gwałtownych ruchów,

• w razie rozlania krwi na powierzchniach – natychmiastowe zastosowanie środka dezynfekcyjnego o udokumentowanej skuteczności wirusobójczej i bakteriobójczej,

• stała obserwacja pacjenta, aby uniknąć powikłań związanych z krwawieniem, np. nadmiernej utraty krwi lub omdlenia.

4. Dezynfekcja i oczyszczanie powierzchni

Każda powierzchnia, która mogła mieć kontakt z krwią lub innymi płynami ustrojowymi, wymaga starannej dezynfekcji. Proces obejmuje:

• usunięcie widocznych zanieczyszczeń przy użyciu gazików nasączonych środkiem dezynfekującym,

• następnie pełna dezynfekcja powierzchni roboczej i podłogi w promieniu co najmniej 30 cm od miejsca kontaktu,

• stosowanie preparatów o udokumentowanym działaniu wirusobójczym, bakterio- i grzybobójczym, zgodnie z instrukcją producenta,

• pozostawienie powierzchni do wyschnięcia zgodnie z czasem kontaktu zalecanym przez producenta środka,

• dokumentacja użytych środków i czasu dezynfekcji w audycie higieny gabinetu.

5. Usuwanie i segregacja materiałów skażonych

• wszystkie jednorazowe materiały, które miały kontakt z krwią (waciki, gazy, rękawice) należy wrzucać do worków na odpady medyczne klasy B, szczelnie zamykanych po zakończeniu zabiegu,

• ostre przedmioty (igły, lancety) umieszcza się w pojemnikach na odpady ostre, oznaczonych jako zakaźne,

• odpady wielokrotnego użytku (miski, przyrządy) należy poddać wstępnemu myciu, a następnie dezynfekcji lub sterylizacji według obowiązujących protokołów.

6. Dokumentacja i monitorowanie

Każdy kontakt z krwią wymaga odpowiedniej rejestracji:

• zapisanie rodzaju zabiegu, czasu jego wykonania, rodzaju materiałów użytych w kontakcie z krwią,

• notowanie wszystkich incydentów związanych z krwią lub płynami ustrojowymi (rozpryski, kontakt bez rękawic, uszkodzenia skóry terapeuty),

• wprowadzenie danych do audytu higieny i procedur bezpieczeństwa, co umożliwia identyfikację ryzyk i wprowadzenie usprawnień.

7. Ćwiczenia praktyczne

• symulacja mokrej hijamy na modelu, w którym używa się atramentu lub sztucznej krwi, w celu przećwiczenia kontrolowanego postępowania z płynami ustrojowymi,

• ćwiczenia w zakresie szybkiej dezynfekcji powierzchni po rozpryśnięciu sztucznej krwi,

• trening wymiany rękawic w sytuacjach kontaktu z krwią, bez naruszenia aseptyki,

• scenariusze „co jeśli?” obejmujące przypadki nieprzewidzianych rozprysków, np. symulacja omdlenia pacjenta w trakcie zabiegu, z jednoczesnym zachowaniem sterylności i bezpieczeństwa terapeuty.

Takie szczegółowe procedury zapewniają pełną kontrolę nad ryzykiem zakażeń krzyżowych i pozwalają terapeucie działać profesjonalnie, etycznie i bezpiecznie w każdej sytuacji klinicznej związanej z kontaktem z krwią i płynami ustrojowymi.