Drukuj ten rozdziałDrukuj ten rozdział

1.5. Zarządzanie ryzykiem i rejestr zdarzeń niepożądanych

1. Identyfikacja i klasyfikacja ryzyk związanych z terapią bańkami (suche i mokre)

A. Kategorie ryzyka — przegląd

  1. Ryzyka skórne i tkanek miękkich

    • Pęcherze, odparzenia, oparzenia termiczne (przy stosowaniu ognia lub przegrzanych narzędzi), silne zasinienia i krwiaki, nadmierne uszkodzenie naczyń włosowatych prowadzące do długotrwałych śladów.

  2. Ryzyka krwotoczne i hemostazy (szczególnie przy hijamie/mokrej)

    • Nadmierne krwawienie, wtórne krwawienia, problemy u osób z zaburzeniami krzepnięcia lub przyjmujących leki przeciwzakrzepowe.

  3. Ryzyka infekcyjne

    • Zakażenia miejscowe (bakteryjne), zakażenia przenoszone przez krew, zakażenia związane z nieprawidłowym postępowaniem z materiałem biologicznym.

  4. Ryzyka systemowe i układowe

    • Reakcje wazowagalne (omdlenia), reakcje alergiczne na materiały (lateks, środki dezynfekcyjne), wstrząs septyczny (rzadko, przy zakażeniu).

  5. Ryzyka funkcjonalne i neurologiczne

    • Uszkodzenie nerwów powierzchownych lub uciskowe efekty pourazowe, przejściowe zaburzenia czucia, zwiększenie bólu paradoksalnego.

  6. Ryzyka związane z interakcjami medycznymi

    • Nasilenie działań niepożądanych u pacjentów przyjmujących leki (antykoagulanty, immunosupresyjne), niekorzystna interakcja z istniejącymi schorzeniami (np. cukrzyca, choroby nerek, niewydolność serca).

  7. Ryzyka sprzętowe i procesowe

    • Wadliwe urządzenia próżniowe, brak sterylności narzędzi, błędy w oznakowaniu jednorazowych materiałów, błędy w dokumentacji.

  8. Ryzyka związane z kompetencjami personelu

    • Błędy techniczne, niewłaściwy dobór techniki, brak rozpoznania przeciwwskazań, opóźnione skierowanie do lekarza.

  9. Ryzyka prawne/etyczne

    • Brak świadomej zgody, naruszenie zakresu uprawnień zawodowych, niezgodność z prawem dotyczącym zabiegów inwazyjnych (lokalne przepisy).

B. Kryteria klasyfikacji ryzyka (sposób oceny)

  • Poważność (Severity): od „błahy/nieistotny” → „umiarkowany” → „poważny” → „zagrażający życiu/nieodwracalny”.

  • Prawdopodobieństwo wystąpienia (Likelihood): „rzadkie” → „możliwe” → „częste”.

  • Okres wystąpienia: „bezpośrednie” (podczas zabiegu), „wczesne” (24–72 h), „opóźnione” (dni–tygodnie).

  • Kontrolowalność/wykrywalność: łatwo wykrywalne i możliwe do szybkiego skorygowania vs. trudne do wykrycia, wymagające zaawansowanej diagnostyki.

  • Konsekwencje prawne/organizacyjne: wymagana zgłoszeń, możliwe roszczenia, konieczność audytu.

C. Matryca ryzyka — przykładowe przyporządkowanie

  • Wysokie ryzyko (wysoka powaga × możliwe/częste):

    • Krwawienie u pacjenta na antykoagulantach przy mokrej hijamie.

    • Zakażenie związane z brakiem aseptyki przy nacięciach.

  • Średnie ryzyko:

    • Duże zasinienia i krwiaki po intensywnym bańkowaniu u osób z delikatnymi naczyniami.

    • Reakcje alergiczne na lateksowe elementy sprzętu.

  • Niskie ryzyko:

    • Przejściowe zaczerwienienie i uczucie bólu bez powikłań u zdrowych osób.

D. Identyfikacja ryzyka przedzabiegowa — lista kontrolna (screening)

  • Wywiad medyczny ukierunkowany:

    • Historia krwawień, choroby hematologiczne, leki przeciwzakrzepowe/ASA/heparyna/NOAC, choroby wątroby, choroby układu immunologicznego, cukrzyca, ostra infekcja, ciąża, choroby serca, przebyte reakcje alergiczne.

  • Badanie fizykalne:

    • Stan skóry w miejscu planowanego zabiegu (zmiany skórne, blizny, stany zapalne), tętno, ciśnienie, odwodnienie.

  • Ocena ryzyka klinicznego:

    • Ocena ryzyka trombocytopenii i koagulopatii, w razie wątpliwości żądanie badań (np. morfologia, INR/PT/PTT).

  • Zgoda i edukacja pacjenta:

    • Upewnienie się, że pacjent rozumie potencjalne ryzyka; uzyskanie świadomej zgody i potwierdzenie możliwości kontaktu po zabiegu.

E. Strategie minimalizacji ryzyka — prewencja i procedury

  1. Selekcja pacjenta i indywidualizacja planu

    • Unikać mokrej procedury u osób na antykoagulantach (chyba że zaleci to lekarz i istnieje ścisły nadzór medyczny). Modyfikować intensywność i lokalizację zabiegu u osób z podatnością na krwawienia lub z cienką skórą.

  2. Protokół aseptyki i sterylności

    • Stosowanie jednorazowych igieł/narzędzi tam, gdzie wymagane; dezynfekcja pola zabiegowego; właściwe postępowanie z odpadami.

  3. Kontrola parametrów technicznych

    • Ustawienie prawidłowego podciśnienia, czasu ekspozycji i odpowiedniego typu bańki do obszaru ciała; regularna kontrola oraz konserwacja urządzeń.

  4. Szkolenie i kompetencje

    • Wymóg ukończenia modułów praktycznych, superwizji, OSCE oraz okresowych szkoleń odświeżających; procedury eskalacji w przypadku powikłania.

  5. Plan awaryjny i dostęp do opieki medycznej

    • Wytyczne natychmiastowego postępowania w krwotoku, omdleniu, reakcji alergicznej; numery alarmowe i kontakt do lokalnych oddziałów ratunkowych; przygotowanie zestawu do udzielenia podstawowej pomocy.

  6. Dokumentacja i komunikacja

    • Szczegółowy zapis zabiegu, parametrów, materiałów użytych, obserwacji bezpośrednio po zabiegu oraz zalecenia dla pacjenta; procedury przekazywania informacji do lekarza prowadzącego, jeśli wymagane.

F. Monitorowanie pacjenta i wykrywanie wczesnych sygnałów ostrzegawczych

  • Parametry do obserwacji bezpośrednio po zabiegu: ciśnienie tętnicze, tętno, krwawienie z miejsca zabiegowego, nasilenie bólu, objawy alergii (wysypka, świąd, obrzęk), pogorszenie czucia lub ruchomości w obszarze działań.

  • Instrukcje dla pacjenta: oznaki, które wymagają natychmiastowego kontaktu (przesiąkanie opatrunku, trudności w oddychaniu, sztywność, gorączka) oraz harmonogram kontroli po zabiegu.

  • Follow-up: zaplanowane wizyty kontrolne (np. 24–72h, 7 dni) i możliwość szybkiego kontaktu telefonicznego w razie nieprawidłowości.

G. Postępowanie w przypadku wystąpienia zdarzenia niepożądanego — algorytmy decyzji

  1. Miejscowe krwawienie: ucisk, ocena nasilenia, monitorowanie hemodynamiczne; w przypadku utrzymującego się krwawienia lub podejrzenia zaburzeń krzepnięcia → natychmiastowe skierowanie/transport do lekarza szpitala.

  2. Spojrzenie zakażenia miejscowego: zdjęcie dokumentacji fotograficznej, pobranie prób (jeśli wskazane), empiryczna ocena, szybka konsultacja z lekarzem, wdrożenie antybiotykoterapii zgodnie z zaleceniami lekarza.

  3. Reakcja alergiczna/wstrząs anafilaktyczny: natychmiastowe postępowanie ratunkowe (E), wezwać pomoc medyczną, dokumentować czas i przebieg, zgłosić zdarzenie do rejestru.

  4. Reakcja wazowagalna/omdlenie: pozycja leżąca z nogami uniesionymi, monitorowanie parametrów życiowych, jeśli nie ustępuje — eskalacja do pogotowia.

H. Dokumentacja ryzyka i raportowanie

  • Karta zdarzeń niepożądanych: szczegółowe wypełnienie formularza adverse event (czas wystąpienia, opis, podjęte działania, rekomendacje), dołączenie zdjęć i wyników badań.

  • Rejestr ryzyka w praktyce: zbieranie i analiza incydentów w celu ciągłego doskonalenia (RCA — analiza przyczyn źródłowych).

  • Obowiązek zgłoszenia: w przypadku poważnych zdarzeń — informowanie odpowiednich organów/regulatorów zgodnie z obowiązującymi przepisami.

I. Specyfika ryzyk dla mokrej hijamy (elementy wymagające szczególnej uwagi)

  • Wymagane kwalifikacje: mokra hijama jako procedura inwazyjna powinna być wykonywana wyłącznie w ramach procedur nadzorowanych przez osoby z odpowiednimi uprawnieniami medycznymi, zgodnie z lokalnymi przepisami.

  • Zarządzanie krwią: rygorystyczne procedury BHP, segregacja i utylizacja odpadów zakaźnych, procedury postępowania po ekspozycji zawodowej.

  • Ocena koagulologiczna: bezpieczne wykonywanie u osób z wątpliwościami tylko po konsultacji lekarskiej i ewentualnych badaniach przedzabiegowych.

J. Przykładowe narzędzia wspomagające ocenę ryzyka (do wdrożenia)

  • Skala ryzyka proceduralnego — punktacja uwzględniająca wiek, leki, choroby współistniejące, lokalizację zabiegu, typ procedury (sucha vs. mokra).

  • Checklist przedzabiegowa — gotowa lista „must-have” przed rozpoczęciem zabiegu (badania, zgoda, dostęp do zestawu ratunkowego).

  • Szablony zgody świadomej z wyszczególnieniem specyficznych ryzyk dla suchego i mokrego bańkowania oraz alternatyw terapeutycznych.

K. Rekomendowane działania kształcące i organizacyjne

  • Regularne szkolenia z rozpoznawania i postępowania w powikłaniach, ćwiczenia symulacyjne poważnych zdarzeń, audyty kompetencji, protokoły eskalacji i współpraca z lokalnym systemem opieki zdrowotnej.

L. Dokumenty i zapisy, które powinny towarzyszyć procesowi zarządzania ryzykiem

  • Formularze zgody i informacje przedzabiegowe, rejestry kontroli sprzętu, raporty incydentów, protokoły postępowania kryzysowego, rejestry szkoleń personelu, plan audytów i KPI bezpieczeństwa klinicznego.