1. Role i kompetencje w zespole terapeutycznym (terapeuta, lekarz, fizjoterapeuta, pielęgniarka)

Wprowadzenie

Skuteczna, bezpieczna i etyczna praktyka terapeutyczna z zastosowaniem baniek próżniowych wymaga pracy zespołowej o jasno zdefiniowanych rolach i kompetencjach. W systemie opieki zdrowotnej każdy członek zespołu wnosi unikalne umiejętności kliniczne, prawne i organizacyjne — ich właściwe rozgraniczenie minimalizuje ryzyko, optymalizuje efekt terapeutyczny i zapewnia zgodność z obowiązującymi przepisami oraz regulaminami placówek. Poniższy opis definiuje oczekiwane role i kompetencje czterech kluczowych uczestników takiego zespołu: terapeuty bańkami (praktyka manualna), lekarza, fizjoterapeuty oraz pielęgniarki; uwzględnia też mechanizmy współpracy, nadzoru i delegowania zadań w polskim kontekście prawnym i regulacyjnym.

---

A. Terapeuta wykonujący zabiegi bańkami — rola i kompetencje

Zakres roli

• prowadzenie wywiadu i badania funkcjonalnego ukierunkowanego na zabieg bańkowania (ocena wskazań i przeciwwskazań),

• planowanie i realizacja terapii suchym bańkowaniem i masażem bańkami według protokołów kursu i wewnętrznych zasad placówki,

• dokumentacja zabiegu (karta zabiegu, zgoda pacjenta, notatki o efektach i powikłaniach),

• edukacja pacjenta, instrukcje pozabiegowe, monitorowanie efektów i ewentualne kierowanie do specjalisty.

Kompetencje kliniczne i manualne

• znajomość anatomii i fizjologii istotnej dla bańkowania oraz wybrane techniki palpacyjne;

• umiejętność bezpiecznego zakładania baniek, doboru rodzaju baniek, parametrów (czas, intensywność) oraz technik „gliding” i statycznych;

• rozpoznawanie i wstępne postępowanie w powikłaniach (omdlenie, duży krwotok powierzchowny, reakcja alergiczna) oraz natychmiastowe skierowanie pacjenta do opieki medycznej;

• dokumentowanie efektów i prowadzenie rejestrów zdarzeń niepożądanych.

Kompetencje prawne i etyczne

• prowadzenie dokumentacji zgodnie z RODO i zasadami poufności;

• uzyskiwanie świadomej zgody pacjenta;

• praca w granicach kompetencji określonych ustawami, regulaminem podmiotu leczniczego oraz wewnętrznymi procedurami (w szczególności co do mokrej hijamy — patrz moduł 8).

Wymagania szkoleniowe i walidacja

• ukończone szkolenie certyfikacyjne opisane w programie kursu;

• okresowa superwizja i udział w CPD;

• potwierdzenie umiejętności praktycznych w evaluación OSCE / praktycznym egzaminie.

---

B. Lekarz — rola i kompetencje w zespole

Zakres roli

• ocena medyczna pacjenta w przypadkach złożonych lub przy podejrzeniu chorób leżących poza kompetencjami terapeuty,

• podejmowanie decyzji w sprawie wykonywania zabiegów inwazyjnych (np. mokra hijama) zgodnie z prawem oraz wykonywanie lub nadzorowanie takich procedur,

• współpraca w ustalaniu planów terapeutycznych dla pacjentów z chorobami współistniejącymi,

• prowadzenie dokumentacji medycznej w zakresie działań wymagających kwalifikacji medycznej i wystawianie skierowań.

Kompetencje kliniczne

• diagnoza różnicowa oraz ocena ryzyka powikłań wynikających z chorób współistniejących (np. zaburzenia krzepnięcia, choroby sercowo-naczyniowe, immunosupresja),

• wiedza o wskazaniach i przeciwwskazaniach do zabiegów inwazyjnych;

• prowadzenie i nadzór leczenia powikłań medycznych.

Prawne i organizacyjne aspekty

• lekarz jest z reguły osobą uprawnioną do wykonywania i nadzoru procedur inwazyjnych zgodnie z przepisami prawa i regulaminem podmiotu leczniczego;

• w modelu praktyki skojarzonej lekarz może być odpowiedzialny za zatwierdzanie protokołów higienicznych, polityk bezpieczeństwa oraz za nadzór merytoryczny przy mokrej hijamie, jeśli lokalne prawo tego wymaga.

---

C. Fizjoterapeuta — rola i kompetencje

Zakres roli

• ocena funkcjonalna, planowanie rehabilitacji i stosowanie metod manualnych komplementarnych do bańkowania (np. techniki rozluźniania mięśniowo-powięziowego),

• integrowanie bańkowania z programem ćwiczeń, terapią ruchową i edukacją pacjenta,

• monitorowanie efektów terapeutycznych w zakresie przywracania funkcji i ruchomości.

Kompetencje kliniczne

• szeroka znajomość testów funkcjonalnych, ocena punktów spustowych, palpacja powięziowa, techniki mobilizacji i rehabilitacyjne programy ruchowe;

• umiejętność łączenia technik terapeutycznych z zasadami bezpiecznego stosowania baniek (parametry, sekwencja zabiegów).

Współpraca multidyscyplinarna

• fizjoterapeuta często pełni rolę koordynatora planu aktywności pacjenta po zabiegu i monitoruje efekty w czasie (ROM, siła mięśniowa, funkcja), raportując do terapeuty i lekarza.

---

D. Pielęgniarka / personel pielęgniarski — rola i kompetencje

Zakres roli

• przygotowanie stanowiska do zabiegu (aseptyka, sterylizacja, logistyka materiałów jednorazowych),

• wsparcie podczas procedur (przygotowanie pacjenta, aseptyczne podanie opatrunków, monitorowanie parametrów życiowych w procedurach wymagających nadzoru),

• postproceduralna opieka, nadzór nad gojeniem, edukacja pozabiegowa oraz zarządzanie odpadami medycznymi.

Kompetencje kliniczne i aseptyczne

• umiejętność prowadzenia procedur aseptycznych, dezynfekcji, postępowania z krwią i materiałem zakaźnym;

• opanowanie postępowania w nagłych przypadkach (BLS, kontrola krwawienia, stabilizacja pacjenta).

Dokumentacja i nadzór jakości

• prowadzenie kart obserwacji, rejestrów materiałów jednorazowych i sterylizacji, udział w audytach wewnętrznych.

---

E. Mechanizmy współpracy i przepływu odpowiedzialności

1. Zasada „pracy w granicach kompetencji”

Każdy członek zespołu powinien działać wyłącznie w zakresie swoich uprawnień wynikających z prawa, regulaminu placówki i własnych kwalifikacji. W przypadku zabiegów inwazyjnych lub sytuacji medycznie niejednoznacznych obowiązuje obowiązek konsultacji lekarskiej. Użytkownik wcześniej zaznaczył: „osobą wykonującą zawód medyczny jest osoba, która nabyła uprawnienia przepisami... regulamin podmiotu na który godzi się pacjent jest aktem prawa miejscowego” — to oznacza, że rozgraniczenie ról powinno respektować zarówno ustawę, jak i regulamin placówki.

2. Model eskalacji i kierowania

• Poziom 1 (terapeuta/fizjoterapeuta/pielęgniarka): rutynowe zabiegi, monitorowanie stanu pacjenta.

• Poziom 2 (konsultacja lekarska): wątpliwości co do wskazań, nowe lub nasilające się objawy, powikłania, stan ogólny pacjenta.

• Poziom 3 (przyjęcie/oddział medyczny): ciężkie powikłania, wymóg interwencji medycznej (np. intensywnej terapii).

Każda placówka powinna mieć jasny, pisemny algorytm kierowania pacjenta i definicję terminów „pilne” vs „planowe”.

3. Komunikacja i dokumentacja

• jednolite formularze i karty zabiegów, które umożliwiają szybki odczyt historii zabiegów;

• regularne zebrania zespołu i sesje case review;

• polityka notowania zgód, wywiadu, alergii, leków — dostępna dla wszystkich uprawnionych członków zespołu;

• rejestr incydentów i protokoły zgłaszania (RCA) — obowiązkowe dla poprawy jakości.

---

F. Macierz kompetencji — przykładowe przypisania (skrót)

Uwaga: tabela jest przykładem i powinna zostać dostosowana do realiów danego podmiotu leczniczego, uprawnień lokalnych oraz zapisów regulaminowych.

---

G. Nadzór, mentoring i ciągły rozwój

Superwizja i model nadzoru

• nowi terapeuci powinni pracować pod nadzorem do czasu walidacji kompetencji (liczba godzin/ przypadków określona w regulaminie kursu);

• dla procedur o większym ryzyku (mokrej hijamy) wymagany jest nadzór osoby z uprawnieniami medycznymi, jeśli wymaga tego prawo lub regulamin placówki.

CPD i audyt kompetencji

• obowiązek udziału w szkoleniach aktualizacyjnych, sesjach symulacyjnych i audytach jakości;

• okresowa weryfikacja dokumentacji, obserwacja praktyk (peer review) i ewaluacja OSCE.

---

H. Zarządzanie konfliktami ról i odpowiedzialnością prawną

Konflikty kompetencyjne

• rozwiązywać przez jasne procedury: jeśli występuje konflikt co do granic kompetencji, powołać konsultację lekarską;

• ustalić protokoły decyzyjne, np. kto podejmuje ostateczną decyzję w sytuacji sprzeczności zaleceń.

Odpowiedzialność prawna

• każdy członek zespołu odpowiada za działania mieszczące się w jego kompetencjach;

• wykonywanie procedur inwazyjnych bez wymaganych uprawnień może skutkować sankcjami administracyjnymi, cywilnymi lub karnymi;

• ważne jest, by placówka miała spisane polityki delegowania zadań zgodne z ustawami i regulaminem (aktami prawa miejscowego) — pacjent przyjmując regulamin placówki zgadza się na zasady wykonywania procedur wewnętrznych.

---

I. Przykładowe opisy stanowisk (do adaptacji)

1. Terapeuta bańkami — profil stanowiska (skrót)

• wymagania: certyfikat ukończenia kursu, udokumentowana praktyka (min. X godzin), znajomość BHP i RODO;

• obowiązki: prowadzenie zabiegów suchych, dokumentacja, uczestnictwo w CPD;

• raportuje do: koordynatora medycznego / lekarza nadzorującego.

2. Koordynator kliniczny (może być lekarzem lub senior fizjoterapeutą)

• wymagania: doświadczenie kliniczne, umiejętności organizacyjne, znajomość przepisów;

• obowiązki: nadzór jakości, przyjmowanie zgłoszeń powikłań, organizacja szkoleń, przygotowanie polityk.

---

J. Rekomendacje wdrożeniowe dla placówki i kursu

1. Jasne opisy stanowisk i macierze kompetencji — dołączone do umów pracowniczych i regulaminu.

2. Algorytmy eskalacji i formularze zgody — dostępne w gabinecie i w e-dokumentacji.

3. Program weryfikacji praktycznej — obowiązkowy mentoring dla nowych terapeutów; wymóg zaliczenia OSCE.

4. Protokół współpracy z lekarzem — określający kiedy konsultować, kto wystawia skierowania i kto prowadzi mokrą hijamę.

5. Szkolenia interdyscyplinarne — wspólne warsztaty terapeuty–fizjoterapeuta–pielęgniarka–lekarz dla ujednolicenia praktyk.

---

Podsumowanie

Wyraźne określenie ról i kompetencji w zespole terapeutycznym jest fundamentem bezpiecznej i skutecznej praktyki z użyciem baniek próżniowych. Przyjęcie zasad „pracy w granicach kompetencji”, mechanizmów eskalacji, regularnej superwizji i audytu oraz posiadanie pisemnych polityk i procedur minimalizuje ryzyko błędów, chroni pacjenta i personel oraz zapewnia zgodność z przepisami i regulaminem placówki. Kurs certyfikacyjny powinien nie tylko kształcić umiejętności techniczne, lecz również dostarczać narzędzi organizacyjnych (macierze kompetencji, opisy stanowisk, algorytmy kierowania), by absolwenci mogli bezpiecznie i odpowiedzialnie funkcjonować w praktyce klinicznej.