5.1.3 Muzyka wspierająca proces leczenia po operacjach

2. Muzykoterapia jako wsparcie w redukcji lęku przed operacją i po niej

Lęk przed zabiegiem chirurgicznym aktywuje oś HPA (podwzgórze–przysadka–nadnercza), prowadząc do wzrostu kortyzolu, katecholamin oraz napięcia mięśniowego. Zastosowanie ukierunkowanej interwencji muzykoterapeutycznej w okresie przedoperacyjnym i wczesnym pooperacyjnym ma na celu:

1. Modulację układu autonomicznego

   • Wolne, diastoliczne tempo 60–70 BPM obniża napięcie sympatyczne, obniża ciśnienie tętnicze i tętno.

2. Redukcję uwalniania kortyzolu

   • Muzyka o niskiej objętości i miękkiej dynamice sprzyja spadkowi stężenia kortyzolu w surowicy nawet o 15–20% po 20 min słuchania.

3. Aktywację układu opioidowego

   • Melodie o wyrazistym motywie harmonicznym zwiększają wydzielanie endorfin, działając przeciwlękowo i przeciwbólowo.

4. Skupienie uwagi i dystrakcję

   • Bogate w detale utwory solowe (fortepian, harfa) odciągają uwagę od obaw przed ingerencją chirurgiczną.

Praktyczne ćwiczenia

1. “Oddech z fortepianem” (25 min)

   • Cel: Synchronizacja oddechu z rytmem muzyki w celu wyciszenia OUN.

   • Przebieg:

     1. Utwór: solo fortepianowe, tempo 65 BPM, tonacja F-dur.

     2. Pacjent siedzi lub leży, słucha przez słuchawki.

     3. Instrukcja: wdech 4 s (nuty 1–2), wstrzymanie 2 s (nuty 3), wydech 6 s (nuty 4–6).

     4. Powtarzać cykl 8 razy, przerwa 1 min między seriami.

     5. Po sesji: ocena poziomu lęku w skali 0–10.

2. “Melodia pewności” (30 min)

   • Cel: Wzmocnienie poczucia kontroli i bezpieczeństwa poprzez aktywne uczestnictwo.

   • Przebieg:

     1. Terapeuta prezentuje fragmenty trzech prostych, uspokajających tematów melodycznych (np. kanon, kolęda, kołysanka).

     2. Pacjent wybiera jeden temat i śpiewa go cicho (humming) przez 3 min.

     3. Po każdej rundzie pacjent zamyka oczy i wyobraża sobie sukces zabiegu (wizualizacja) przez 2 min, nadal słuchając podkładu.

     4. Kolejna runda z innym tematem.

     5. Zakończenie afirmacją: pacjent recytuje w rytm 4 takty: „Czuję spokój, czuję siłę”.

3. “Rytm odwagi” (20 min)

   • Cel: Przełamywanie napięcia przez stymulację proprioceptywną i dźwiękową.

   • Przebieg:

     1. Instrumentarium: ręczne djembe lub małe bębenki.

     2. Muzyka: prosty beat 70 BPM, akcenty co 4 uderzenia.

     3. Pacjent delikatnie uderza w bębenek w takt – angażując kończyny górne lub dolne (jeśli możliwe).

     4. Terapeuta wprowadza elementy call-and-response (pacjent powtarza prosty wzór rytmiczny).

     5. Po 10 min: zamiana ról – terapeuta improwizuje, pacjent odpowiada.

     6. Końcowa improwizacja wspólna – 2 min bez podziału ról.

4. “Dźwiękowa kąpiel przedoperacyjna” (40 min)

   • Cel: Głębokie uspokojenie sensorium i przygotowanie neurohormonalne.

   • Przebieg:

     1. Pacjent leży, zamknięte oczy, słuchawki.

     2. Muzyka: nagranie pola dźwiękowego – nagrania natury (świerszcze, śpiew ptaków) z delikatną warstwą ambientowych padów, tempo ok. 60 BPM.

     3. Co 15 min: terapeuta przesyła do pacjenta krótką, miękką narrację (1–2 zdania) potwierdzającą jego siłę, odporność i wsparcie zespołu medycznego.

     4. Po 40 min: stopniowe wyciszanie dźwięku w ciągu 2 min, następnie 5 min ciszy.

5. “Pooperacyjny rytuał świtu” (30 min, ranek po zabiegu)

   • Cel: Wyrównanie rytmu okołodobowego i redukcja lęku nocnego.

   • Przebieg:

     1. Pacjent leży w łóżku, przy otwartym oknie na światło poranka (jeśli możliwe).

     2. Muzyka: zestaw jasnych, wznoszących się fraz (np. smyczki w staccato), tempo 70 BPM.

     3. Pacjent wykonuje łagodne ruchy oddechowe: wdech 3 s, wydech 5 s.

     4. Terapeuta zachęca do wypowiedzenia trzech słów opisujących nadzieję i życzenie na dzień („spokój”, „siła”, „leczenie”).

     5. Całość kończy się wspólną modlitwą dźwiękową – 1–2 min cichego humming’u terapeuty i pacjenta.

Monitorowanie efektów

• Skala lęku przed/po każdej sesji (STAI, VAS).

• Pomiar tętna i ciśnienia w trakcie i 5 min po sesji.

• Dzienniczek odczuć – zapis subiektywnych wrażeń, jakości snu i poziomu bólu nocnego.

Rekomendacje
– Pierwszą sesję przeprowadzić 24–12 h przed operacją, kolejne 2 sesje przed zabiegiem.
– W pierwszych 48 h po zabiegu co najmniej 1 sesja dziennie.
– Całość programu utrzymać przez 7 dni po operacji, z możliwością przedłużenia w razie potrzeby.