5.3.2. Muzykoterapia jako narzędzie wspierające programy terapeutyczne

8. Przykłady współpracy muzykoterapeutów z terapeutami uzależnień

Komplementarność kompetencji
- Terapeuci uzależnień dysponują narzędziami do diagnozy, interwencji kryzysowej i pracy z motywacją (np. techniki motywacyjnego wywiadu),
- Muzykoterapeuci wnoszą doświadczenie w modulacji emocji i ciała przez dźwięk, rozwijając samoregulację i ekspresję.
Model integracyjny
- Sesje prowadzone wspólnie lub koordynowane równolegle, w których terapeuta uzależnień kieruje procesem poznawczo‑behawioralnym, a muzykoterapeuta uzupełnia go technikami dźwiękowymi.
Wspólna diagnoza i planowanie
- Na podstawie wywiadu klinicznego uzależnieniowego i oceny emocjonalnej muzykoterapeutycznej tworzy się spójny plan, integrujący cele behawioralne i muzyczne (np. redukcja lęku, budowa zasobów).

1. Ćwiczenia w tandemowym prowadzeniu sesji

1.1. „Rytmiczna kontrapunktacja problemu”

Prowadzenie: Terapeuta uzależnień definiuje główny problem pacjenta (np. impulsywne sięganie po alkohol).
Metoda muzykoterapeutyczna: Muzykoterapeuta wyznacza motyw perkusyjny (4/4, 80 BPM), symbolizujący impuls.
Ćwiczenie:
1. Pacjent gra rytm na cajonie, imitując swoje impulsy.
2. Terapeuta uzależnień omawia powtarzalność i intensywność rytmu jako analogię do częstości i siły impulsów.
3. Następnie muzykoterapeuta modyfikuje rytm, wprowadzając pauzy i akcenty symbolizujące mechanizmy hamowania. Pacjent ćwiczy nową sekwencję.
Cel: Przełożenie toku terapii behawioralnej na ciało i rytm, wzmacnianie kontroli impulsów.

1.2. „Melodia wartości terapeutycznych”

Prowadzenie: Terapeuta uzależnień pomaga pacjentowi wybrać 3 wartości kluczowe (np. uczciwość, odpowiedzialność, szacunek).
Metoda muzykoterapeutyczna: Muzykoterapeuta tworzy krótkie motywy melodyczne (każdy 4 takty) odpowiadające tym wartościom – durowe progresje dla wartości pozytywnych, akordy paralelne dla trudnych.
Ćwiczenie:
1. Pacjent śpiewa lub gra motywy w kolejności, za każdym razem wypowiadając nazwę wartości.
2. Terapeuta uzależnień prowadzi dyskusję: „Jak dźwięk oddziałuje na rozumienie tej wartości?”, „Który motyw rezonuje najmocniej?”.
Cel: Ugruntowanie wartości terapeutycznych w systemie afektywnym i poznawczym.

2. Ćwiczenia ko-facylitowane grupowo

2.1. „Rytm decyzji”

Prowadzenie: Terapeuta uzależnień zadaje grupie pytanie refleksyjne: „Kiedy ostatnio podjąłeś ważną decyzję o zmianie?”.
Metoda muzykoterapeutyczna: Muzykoterapeuta pomaga grupie ustalić wspólny rytm wybijany na shakerach (70 BPM).
Ćwiczenie:
1. Grupa wyznacza rytm jako symbol decyzji – każdy uczeń wybija rytm, gdy wspomina moment decyzji.
2. Terapeuta zachęca do podzielenia się doświadczeniem, a każdy nowy głos wtóruje mu krótkim uderzeniem.
Cel: Zintegrowanie werbalnej refleksji z cielesnym rytmem – wzmocnienie pamięci i motywacji.

2.2. „Melodyjna tablica stanów”

Prowadzenie: Terapeuta uzależnień prosi uczestników o wskazanie bieżącego poziomu stresu, lęku i motywacji.
Metoda muzykoterapeutyczna: Muzykoterapeuta odtwarza 5 krótkich motywów dźwiękowych reprezentujących poziomy od „niski” do „bardzo wysoki” (zmienne tempo i barwa).
Ćwiczenie:
1. Uczestnicy głosują: który motyw najlepiej odpowiada ich obecnemu stanowi.
2. Muzykoterapeuta generuje improwizację 2 min, dostosowaną do wybranego motywu, by modulować stan ku niższemu poziomowi napięcia.
Cel: Wizualizacja stanów i modelowanie przejść między nimi.

3. Zadania między sesjami (homework)

3.1. „Playlista terapeutyczna”

Zadanie: Pod nadzorem obu specjalistów pacjent tworzy playlistę 8 utworów: 4 według zaleceń terapeuty uzależnień (np. wspierające refreny motywacyjne), 4 według muzykoterapeuty (np. utwory do regulacji emocji).
Opis: Pacjent słucha codziennie 15 min, notując w dzienniku, jak każdy utwór wspomaga terapię.

3.2. „Dziennik dźwiękowych postępów”

Zadanie: Po każdej sesji obydwaj terapeuci dokładają notatkę: terapeuta uzależnień opisuje zmianę w zachowaniach/podejściu, muzykoterapeuta – w stanie emocjonalnym i cielesnym (skala 0–10).

4. Superwizja i wsparcie zespołu

4.1. „Między-dyscyplinarne spotkania case‑study”

Opis: Co tydzień terapeuci spotykają się, by przedyskutować pacjentów, analizując notatki z obu perspektyw.
Cel: Stałe dostosowanie programu i wymiana narzędzi.

4.2. „Szkolenie z technik łączonych”

Opis: Warsztaty dla zespołu terapeutycznego, prowadzone przez muzykoterapeutę i psychologa uzależnień, wprowadzające podstawy rytmu w interwencjach psychologicznych.

Podsumowanie ćwiczeń
Poprzez precyzyjne współdziałanie muzykoterapeutów i terapeutów uzależnień powstaje synergiczny program: sesje tandemowe, grupowe, indywidualne zadania domowe i stała superwizja. Liczne praktyczne ćwiczenia – od rytmicznej kontrapunktacji problemu, przez melodyjne manifesty wartości, po interdyscyplinarne homeworks – tworzą spójny model integrujący teorię uzależnień z potęgą muzycznej interwencji.