6.5. Prehabilitacja przed operacjami i obciążającymi treningami

5. Mobilizacja stawów i mięśni przed operacjami

 

 

Bez precyzyjnej mobilizacji stawów i mięśni przed operacją każda szpara chirurgiczna będzie chodziła jak zepsuty zawias – a po zabiegu zakres ruchu będzie ograniczony przez zrosty i przykurcze, zamiast wspierać pełne wyzdrowienie.

1. Teoria mobilizacji stawowej i mięśniowej przed zabiegiem

1. Biologia adaptacji tkanek
   – Torebka stawowa i więzadła reagują na unieruchomienie zwiększoną syntezą kolagenu typu III, tworząc przykurcze już w ciągu 5–7 dni. Mechaniczna mobilizacja rozbija mikrozrosty i pobudza odnowę mazi stawowej, przywracając poślizg.
   – Mięśnie wokół stawu, gdy są w stanie przewlekłego napięcia, rozwijają zmiany w sarkomerach – skracają się włókna, ograniczając elastyczność. Stąd konieczność łączenia technik rozciągania z głęboką pracą tkanek miękkich.

2. Model neuro-mięśniowy
   – Mobilizacja bierna stymuluje receptory torebkowo-więzadłowe (Ruffiniego, Paciniego), co obniża tonus mięśniowy poprzez odruch Hamowa i poprawia zakres czynny dzięki lepszemu sprzężeniu nerwowo-mięśniowemu.
   – Regularne powtarzanie technik pozwala przeprogramować centralne mapy ruchowe, redukując odruchowy opór (arthrogenic muscle inhibition), który po urazie i przed operacją blokuje pełne zgięcie czy odwiedzenie.

3. Zasady bezpiecznej mobilizacji przedoperacyjnej

   • Stopniowanie siły i zakresu: od delikatnych oscylacji (Maitlanda I–II) do głębszych ślizgów (Maitlanda III–IV), nigdy nie przekraczając progu bólu 3/10.

   • Pozycjonowanie stawu: na osi ruchu, dla biodra – w 30° zgięcia i rotacji zewnętrznej; dla kolana – w 20° zgięcia; dla barku – w kącie łagodnej odwiedzenia 45°.

   • Częstotliwość: sesje 4–5 dni przed zabiegiem, każdego dnia po 10–15 minut mobilizacji, by minimalizować gromadzenie się płynu zapalnego i przygotować tkanki.

2. Praktyczne techniki mobilizacyjne

Technika	Cel	Parametry
Oscylacje bierne (Maitland I–II)	Redukcja napięcia torebki i pierwsze rozszerzenie	3×1 minuta oscylacji, 30 s przerwy
Ślizgi bierne (Maitland III)	Pogłębienie zakresu ruchu	3×10 powtórzeń w kierunku docelowym (np. tylno-dolnym biodra)
Ślizgi czynno-bierne (Mulligan)	Integracja mięśni i stawu	3×8 ruchów połączonych z aktywnym zaangażowaniem pacjenta
Mobilizacja tkanek miękkich	Rozbijanie adhezji i poprawa elastyczności mięśni	2–3 minuty rolowania i masażu poprzecznego na mięśniach przystawowych
PNF rozciąganie	Pogłębienie zakresu przez izometrię i relaksację	Izometria 5 s + pogłębienie stretchu 10 s, 3 serie

A. Oscylacje bierne (Maitland I–II)

• Pozycja: staw biodrowy – leżenie boczne, noga górna zgięta; staw kolanowy – leżenie na plecach z nogą zgiętą w stawie; bark – siedzenie.

• Wykonanie: terapeuta delikatnie porusza głową kości w małych oscylacjach: w kierunku ślizgu lub trakcję osiową.

B. Ślizgi bierne (Maitland III)

• Pozycja: biodro odwiedzione 30°, neutralne obroty; kolano w 20° zgięcia; bark w 45° odwiedzenia.

• Wykonanie: głębszy, ale kontrolowany ślizg w kierunku rozciągnięcia tylno-dolnego (biodro), tylno-przyśrodkowego (kolano) czy tylno-górnego (bark).

C. Ślizgi czynno-bierne (Mulligan)

• Pozycja: jak dla biernych ślizgów.

• Wykonanie: terapeuta utrzymuje ślizg stawowy ręką, pacjent jednocześnie wykonuje aktywne odwiedzenie (biodro), zgięcie (kolano) czy odwiedzenie (bark) w pełnym zakresie.

D. Mobilizacja tkanek miękkich

• Narzędzia: wałek piankowy, piłeczka lacrosse.

• Technika: rolowanie wzdłuż mięśni (np. pośladkowych, czworogłowych, naramiennych) oraz masaż poprzeczny ścięgien.

E. PNF rozciąganie

• Pozycja: staw w początkowym rozciągnięciu (np. biodro w lekkim odwiedzeniu, bark w odwiedzeniu do 90°).

• Wykonanie: pacjent wykonuje izometryczne przytrzymanie przeciw oporowi terapeuty (5 s), następnie rozluźnia mięsień, a terapeuta pogłębia stretch (10 s).

3. Program mobilizacji (5 dni przed zabiegiem)

Dzień	Techniki	Czas
1–2	Oscylacje I–II + rolowanie	10 min
3	Ślizgi bierne III	3×10 ruchów
4	PNF rozciąganie + Mulligan	3 serie
5	Pełna sesja: oscillacje, ślizgi, mobilizacja tkanek	15–20 min

4. Monitorowanie efektów

• Pomiar zakresu goniometrem: przed i po każdej sesji (cel: +5° na kierunek w ciągu 5 dni).

• Skala bólu i odczucia oporu: ból ≤3/10, opór przy stretchu ≤6/10.

• Test funkcjonalny: lekkie przysiady lub odwiedzenia bioder przed i po sesji mobilizacji – porównaj symetrię i zakres.

Wyzwanie: Zrób dziś pełną sesję mobilizacji według programu dzień 1–2: oscylacje i rolowanie mięśni pośladkowych, czworogłowych i naramiennych. Zmierz zakres goniometrem przed i po – jutro przejdź do ślizgów biernych i od razu skoryguj technikę, jeśli przyrost jest mniejszy niż 3°. Bez wyjątków!