3.5. Ocena siły mięśniowej i timingu za pomocą Skali Lovetta

1. Czym jest Skala Lovetta i jej zastosowanie?

Skala Lovetta to kliniczna metoda oceny siły mięśniowej, opracowana w połowie XX wieku przez Amerykańskiego fizjoterapeutę Florence Kendall i jej współpracowników (Lovettowie), która stała się fundamentem manualnego testowania mięśni (Manual Muscle Testing, MMT). Istotą tej skali jest subiektywna, palpacyjno-obserwacyjna ocena stopnia aktywnego skurczu badanego mięśnia lub grupy mięśni, wykonywana przy stabilnej pozycji kończyny, z zastosowaniem siły oporowej przez badającego.

Skala Lovetta obejmuje siedem punktów:

0 (Zero): brak widocznej ani wyczuwalnej aktywności skurczowej.
1 (Trace): minimalna aktywność palpacyjna, bez uzyskania ruchu w stawie.
2− (Poor minus): pełne wykonanie ruchu w odciążeniu (np. w płaszczyźnie horyzontalnej), ale tylko częściowe w pionie.
2 (Poor): pełny zakres w odciążeniu (np. leżąc poziomo), brak możliwości pokonania siły grawitacji.
2+ (Poor plus): pełny zakres w odciążeniu plus początkowa oporność przy minimalnej sile grawitacji.
3− (Fair minus): pełny zakres przeciw grawitacji, lecz bez jakiegokolwiek oporu.
3 (Fair): pełny zakres przeciw grawitacji bez dodatkowego obciążenia.
3+ (Fair plus): pełny zakres z minimalnym oporem.
4− (Good minus): pełny zakres z oporem umiarkowanym, niepełna odporność na lekkie zwiększenie siły oporowej.
4 (Good): pełny zakres z umiarkowanym, ale wyraźnym oporem.
4+ (Good plus): pełny zakres z oporem wyraźnie większym niż w stopniu 4, ale nie maksymalnym.
5 (Normal): pełny zakres przeciw grawitacji z maksymalnym oporem, przy zachowaniu stabilnej postawy i optymalnej koordynacji.

Teoretyczne założenia i walidacja
Skala Lovetta bazuje na założeniu, że ocena siły mięśnia jest kluczowa dla określenia jego funkcji w ruchu, określenia stopnia uszkodzenia lub dysfunkcji oraz monitorowania efektów terapii. Pomiar jest względny – wartości porównuje się z siłą przeciwległej strony ciała (zakładając symetrię) lub z wcześniej ustalonymi normami populacyjnymi. Choć MMT nie zastąpi precyzyjnych metod izokinetycznych czy dynamometrycznych, pozwala na szybkie, bezinwazyjne i niskokosztowe badanie w warunkach klinicznych.

Walidacja: liczne badania porównawcze wskazują na dobrą zgodność testu manualnego z pomiarami dynamometrycznymi w ocenie siły większych grup mięśniowych (np. przywodzicieli uda, prostowników kolana), szczególnie w stopniach 0–3, gdzie dynamometria bywa mniej precyzyjna z powodu braku oporu. Wiarygodność między‐i wewnętrzestowa (inter‐ i intra‐rater reliability) jest umiarkowana do wysokiej, zwłaszcza po odpowiednim przeszkoleniu egzaminatorów.

Praktyczne zastosowanie w terapii i diagnostyce

Diagnostyka neurologiczna: w stanach z uszkodzeniem drogi korowo‐rdzeniowej (np. po udarze mózgu) ocena siły poszczególnych mięśni pozwala na lokalizację uszkodzenia, określenie poziomu niedowładu oraz planowanie strategii neurorehabilitacji.
Ortopedyczne urazy i rekonwalescencja: po operacjach rekonstrukcyjnych więzadeł kolana (ACL), endoprotezoplastyce stawu biodrowego czy barkowego, testy MMT umożliwiają monitorowanie przyrostu siły mięśni stabilizujących i efektywności ćwiczeń izometrycznych vs. ekscentrycznych.
Rehabilitacja kręgosłupa: osłabienie mięśni głębokich stabilizatorów (multifidi, poprzeczny brzucha) klasyfikuje się przy pomocy lekkich kontrakcji palpacyjnych (stopnie 1–2), co warunkuje wprowadzenie ćwiczeń wzmacniających z biofeedbackiem.
Monitorowanie postępów treningowych: w sportach siłowych i funkcjonalnych, okresowe badanie MMT pozwala na szybką identyfikację dysbalansów mięśniowych między stronami czy grupami mięśni – dzięki temu trener może skorygować plan treningowy, np. zwiększyć objętość ćwiczeń ekscentrycznych dla jednej strony.
Badania naukowe i epidemiologia: Skala Lovetta jest często wykorzystywana w badaniach klinicznych do standaryzacji oceny siły mięśniowej w populacjach geriatrycznych, pacjentów z chorobami reumatycznymi czy w analizach zależności między siłą mięśniową a ryzykiem upadków.

Przykładowy protokół testowania mięśnia prostownika biodra

Pacjent leży przodem na stole terapeutycznym, biodra w ekstremalnej neutralnej pozycji.
Terapeuta stabilizuje miednicę dłońmi i każe pacjentowi wyprostować biodro na pełen zakres.
Po uzyskaniu pełnego zakresu terapeuta przykłada dłoń tuż nad stawem kolanowym i dodaje umiarkowany opór, oceniając reakcję mięśnia.
Ocena według skali od 0 (brak skurczu) do 5 (pełny zakres z maksymalnym oporem).
Porównanie z drugą stroną i odnotowanie ewentualnych asymetrii.

Dzięki uniwersalności i łatwości wdrożenia Skala Lovetta pozostaje nieocenionym narzędziem w codziennej praktyce fizjoterapeutycznej i treningowej, umożliwiając natychmiastową weryfikację siły mięśniowej, identyfikację deficytów oraz dostosowanie terapii do indywidualnych potrzeb pacjenta.